Nowa fizyka techniczna, uruchomiona w roku akademickim 2024/2025 na studiach pierwszego stopnia, to połączenie dwóch dostępnych wcześniej kierunków – fizyki technicznej oraz fotoniki. Efekt – interdyscyplinarny program kształcenia, który wyróżnia się kilkoma nowymi rozwiązaniami. Zmiany były możliwe m.in. dzięki udziałowi w projekcie OMNIS2.

Myśleć strategicznie

– Nie było tak, że dwa istniejące wcześniej kierunki nie wpływały na siebie – mówi dr hab. inż. Katarzyna Rutkowska, prof. uczelni, Prodziekan ds. kształcenia na Wydziale Fizyki PW. – Na fizyce technicznej mieliśmy specjalność optoelektronika, która była w pewien sposób tym samym co fotonika. To był problem, ponieważ niewielu studentów  wybierało tę specjalność, wychodząc z  mylnego założenia, że nie będą mogli konkurować z osobami, które studiują fotonikę. Z kolei studia fotoniczne były błędnie postrzegane jako łatwiejsze ze względu na nieco inny program – wyjaśnia.

W konsekwencji coraz mniejsza liczba kandydatów chciała studiować fotonikę i zaczęto wprowadzać zmiany, jak łączenie kolejnych przedmiotów na obu kierunkach. – Podchodząc do rekrutacji strategicznie stwierdziliśmy również, że różnica w progach punktowych nie może być zbyt duża – dodaje prof. Katarzyna Rutkowska. Co więcej, zaczęto się zastanawiać, czy kształcenie na fotonice nie jest zbyt wąskie, specjalistyczne, czy w obecnych czasach na rynku pracy lepiej kojarzony i postrzegany jest fizyk niż fotonik.

Wątpliwości i niezrozumienie wśród kandydatów na studia budziło także to, dlaczego akurat fotonika jako jeden z działów fizyki został wyróżniony osobnym kierunkiem. Rozwiązaniem okazała się fuzja obu programów studiów. – Stworzyliśmy fizykę interdyscyplinarną, czyli jeden kierunek, który łączy wszystkich – podkreśla prof. Rutkowska.

Studenci nowej fizyki technicznej podczas zajęć praktycznych

Czas na zmiany

Prace nad nowym programem studiów trwały dwa lata. – Zaczęliśmy od rozmów ze studentami. Przeprowadzaliśmy specjalne ankiety, także wśród osób, które były na studiach magisterskich i mogły się wypowiedzieć z perspektywy absolwenta, czy wśród doktorantów – opowiada prof. Katarzyna Rutkowska.

Przedstawiciele Wydziału rozmawiali również z firmami i instytucjami otoczenia społeczno-gospodarczego.
– Musimy jednocześnie pamiętać, że nie jesteśmy szkołą przyzakładową. Jeśli chcemy mieć absolwenta, który jest elastyczny, nie możemy kształcić go bardzo wąsko, pod kątem jednego profilu. To trzeba wywarzyć – zaznacza Prodziekan ds. kształcenia na Wydziale Fizyki.

Bardziej elastycznie…

W nowym programie studiów zrezygnowano ze specjalności, które zresztą istniały od ponad 20 lat.
– Stwierdziliśmy, że to pozwoli nam kształcić bardziej interdyscyplinarnie, a dyplom nowej fizyki technicznej otworzy więcej drzwi – mówi prof. Rutkowska.

Do czwartego semestru osoby studiujące realizują pięć przedmiotów obowiązkowych na poziomie podstawowym, np. fizyka jądrowa z elementami technologii kwantowych czy fizyka materiałów. Na piątym wybierają z nich dwa na poziomie rozszerzonym, pokazując jednocześnie gdzie są miejsca styku tych dyscyplin. W ten sposób sami tworzą ścieżkę dalszego kształcenia.

Kolejną zmianą jest duża liczba bloków przedmiotów obieralnych, np. programistyczny, elektroniki cyfrowej, narzędziowy. Każdy z nich to „koszyk” z przedmiotami na różnych poziomach, z których osoby studiujące dobierają to, czego potrzebują.

I praktycznie

Również sama forma prowadzenia zajęć uległa zmianie. Tam, gdzie było to możliwe, ograniczono liczbę wykładów. Wprowadzono zajęcia o charakterze projektowym, warsztatowym albo połączono przedmioty w większe grupy, aby móc np. wspólnie zgłębić konkretne zagadnienie i popatrzeć na nie z szerszej perspektywy.

Przykładowo na pierwszym i drugim semestrze powadzony jest Praktyczny warsztat badawczy fizyka. Zajęcia odbywają się w laboratorium, w grupach 6-8–osobowych. – Celem jest wspólna praca, zaplanowanie i wykonanie eksperymentu – opowiada prof. Katarzyna Rutkowska. – Warsztat spowodował, że studenci bardzo się zgrali, co wcześniej nie miało miejsca, ponieważ do tej pory pierwszy rok wypełniały w większości wykłady zakończone egzaminem. Widać, że bardzo ich cieszy to indywidualne podejście prowadzących do studentów – dodaje z uśmiechem.

Praktyczne zajęcia ze studentami

Poznajmy się

Kiedy władze Wydziału Fizyki zaczęły myśleć o zmianach w kształceniu, wprowadzono jako nieobowiązkowy przedmiot Poznaj swój Wydział. – Pokazywaliśmy studentom pierwszego roku co robimy na Wydziale, jakie badania prowadzimy. Już wtedy okazało się, że to, o czym mówimy, jest ciekawe, ale też dość trudne. Studenci przyznawali m.in., że zbyt mało wiedzą, aby zadawać pytania – mówi prof. Katarzyna Rutkowska.

Obecnie, w ramach nowej fizyki technicznej, przedmiot Poznaj swój Wydział: wprowadzenie do studiowania jest obowiązkowy, ale trwa już nie 15 a 5 godzin. – Studenci z kół naukowych, z Wydziałowej Rady Samorządu mówią jak się u nas studiuje. W spotkaniach uczestniczą też prowadzący, opiekunowie roku, władze Wydziału. To się sprawdza – potwierdza Prodziekan ds. kształcenia.

Spotkania to także źródło cennych informacji. Dzięki przeprowadzanym na tych zajęciach seminaryjnych ankietom można poznać motywacje do podjęcia takich studiów, oczekiwania, a także wyobrażenia o tym, co robią absolwenci fizyki.

Światem rządzi fizyka

Absolwenci opuszczają mury uczelni z dużą dawką zaawansowanej wiedzy w zakresie matematyki, fizyki, programowania, elektroniki. Istotna część programu związana jest z analizą danych, uczeniem maszynowym, rozpoznawaniem obrazów. Dzięki temu młodzi fizycy mogą odnaleźć się w różnych miejscach pracy, szybko dostosować się, douczyć w razie potrzeby.

Na pierwszym roku nowej fizyki technicznej studiuje obecnie ponad 60 osób. Nowy program opracowała cała społeczność Wydziału, w tym w szczególności zespół składający się z 8 podzespołów tematycznych, koordynowanych w sumie przez 14 osób.